Ta học theo, thực hành, thậm chí đạt được một số thành công nhất định. Cho đến một ngày, ta biết rằng:
- Warren Buffett từng bỏ lỡ cơ hội đầu tư vào Amazon và Google, dù đã nhìn thấy rõ tiềm năng.
- Robert Kiyosaki, cha đẻ của loạt sách Cha giàu cha nghèo, bị truyền thông đưa tin phá sản và vỡ nợ trong đời thực.
- Hay thậm chí, một số thiên tài như Elon Musk cũng từng có thời gian bị chính công ty mình muốn cách chức.
Khi niềm tin bị "vỡ"
Cảm giác lúc ấy là gì? Là vỡ mộng. Nhưng cái “vỡ” này không chỉ đơn giản là thất vọng về một thần tượng, mà sâu xa hơn là sự rạn nứt của một hệ thống niềm tin mà ta đã đầu tư thời gian, tâm huyết và cảm xúc vào.
Ta bắt đầu tự hỏi:
“Vậy thì tất cả những gì mình học theo có còn đúng không?”
“Liệu đây có phải là trò bịp tinh vi mà mình vô tình trở thành nạn nhân?”
Triết lý không sai, chỉ là con người không hoàn hảo
Câu trả lời là: Không có hệ thống nào là hoàn hảo mãi mãi. Ngay cả những triết lý đúng đắn cũng có giới hạn của nó trong từng hoàn cảnh và thời điểm.
Người giỏi nhất vẫn có thể sai.
Hệ thống bền vững nhất vẫn có thể bị thiên nga đen làm tê liệt.
Và điều tuyệt vời nhất cũng không tránh được sự hao mòn khi đi qua thời gian.
Không phải vì Warren Buffett từng sai mà nguyên lý “mua cổ phiếu tốt với giá thấp hơn giá trị nội tại” trở nên vô giá trị. Cũng không phải vì Kiyosaki bị phá sản mà toàn bộ bài học về tư duy tài chính, tài sản - tiêu sản đều trở nên vô nghĩa.
Hiệu ứng giả dược trong niềm tin cá nhân
Điều thú vị là, đôi khi thành công của ta không đến từ chính phương pháp, mà đến từ niềm tin mãnh liệt vào phương pháp đó. Giống như một hiệu ứng giả dược (placebo) trong tâm lý học: bạn tin rằng viên thuốc ấy sẽ chữa được bệnh – và vì niềm tin đó, cơ thể bạn thật sự bắt đầu phục hồi.
Cũng như vậy:
- Bạn tin Buffett đúng → bạn kiên nhẫn đầu tư → bạn có lợi nhuận.
- Bạn tin “cha giàu” là kim chỉ nam → bạn thay đổi tư duy tài chính → bạn giàu hơn thật.
Nhưng rồi... một tin tức bất ngờ làm niềm tin ấy lung lay → hiệu quả cũng giảm đi rõ rệt.
Lời kết: Niềm tin cần được "làm mới" chứ không cần bị phá hủy
Sự “vỡ mộng” không phải là kết thúc. Nó chỉ là bước chuyển từ niềm tin mù quáng sang niềm tin tỉnh táo.
Ta vẫn có thể đi tiếp con đường của mình – nhưng lần này, với hai mắt mở và trái tim biết rằng: không ai là thánh nhân, không triết lý nào miễn nhiễm với thời gian.
Hệ thống vẫn có giá trị – nhưng chính ta mới là người vận hành hệ thống ấy.