Tôi vẫn nhớ rất rõ một buổi tối năm lớp 10, khi đang ngồi viết dàn bài cho một bài văn nghị luận. Tôi viết loay hoay mãi mà vẫn cảm thấy rối. Ba tôi – vốn không phải người viết văn hay giảng triết – đi ngang qua, nhìn tôi vò đầu bứt tai và nói nhẹ:
“Con phải vẽ bản đồ trước khi viết, vì mọi thứ đều phải kết nối, ít nhất là trong đầu con.”
Khi đó tôi chỉ gật đầu cho có. Một phần vì không hiểu, phần khác vì nghĩ rằng mình chỉ đang làm một bài văn, đâu cần cầu kỳ đến mức “vẽ bản đồ”.
Nhưng sau này, càng viết nhiều, tôi càng thấy lời ba nói như một triết lý viết sâu sắc – và không chỉ đúng với văn chương, mà đúng cả với cách tôi suy nghĩ, học tập, và làm nghề.
Viết không bản đồ là viết trong vô định
Lúc mới bắt đầu viết blog, tôi thường rơi vào trạng thái “có gì viết nấy”. Ý tưởng đến, tôi gõ. Nhưng khi viết đến giữa bài, tôi bắt đầu mất phương hướng:
- Ý chính nằm ở đâu?
- Có đang lặp lại không?
- Có đang mâu thuẫn với chính mình không?
- Bài viết này sẽ nối được với bài nào?
Càng viết, tôi càng thấy mệt. Và rồi tôi bỏ cuộc.
Chính lúc đó, tôi nhớ lại câu nói năm xưa của ba. Tôi thử… vẽ bản đồ.
“Map before writing” – tôi áp dụng thế nào?
Từ đó về sau, tôi hình thành thói quen:
- Mindmap ý tưởng trước khi viết.
- Lập dàn ý (outline) rõ ràng – không cần dài dòng, chỉ cần định hướng.
- Xác định tag và liên kết nội bộ nếu bài viết là một phần trong chuỗi.
- Gắn tư duy viết như một kỹ sư hệ thống: mỗi bài là một node, có input/output rõ ràng.
Tôi không viết “cho xong bài”. Tôi viết như đang xây một hệ thống tri thức cá nhân, nơi mỗi bài là một phần tử có kết nối chặt chẽ với những phần còn lại.
Blog của tôi không phải bộ sưu tập bài viết
Tôi không muốn blog của mình là nơi chất đống các bài viết rời rạc.
Tôi muốn nó là một hệ sinh thái tri thức sống, nơi mỗi bài viết đều là một mắt xích trong một mạng lưới tư tưởng rộng lớn hơn.
Khi tôi viết về:
- Hành trình trở thành Software Architect → tôi dẫn sang các bài viết về tư duy hệ thống.
- Review một cuốn sách lịch sử → tôi dẫn sang chuỗi “Vì sao phương Tây vượt trội?”.
- Nhật ký một ngày burn out → tôi kết nối nó với hành trình viết memoir Từ tỉnh lẻ đến terminal.
Mọi thứ đều liên kết với nhau – ít nhất là trong đầu tôi, như lời ba đã dạy.
Lời cảm ơn – Ba tôi không dạy viết, nhưng dạy tư duy
Ba tôi chưa từng viết blog. Cũng không dùng mạng xã hội. Nhưng chỉ một câu nói giản dị:
“Con phải vẽ bản đồ trước khi viết, vì mọi thứ đều phải kết nối, ít nhất là trong đầu con.”
...đã đủ để tôi mang nó theo suốt hành trình viết, học, và sống.
Mỗi khi tôi lạc đường trong một dự án viết, tôi lại quay về câu nói ấy. Và tôi lại bắt đầu từ… một bản đồ.
Kết
Viết không còn là hành động “xả chữ”. Viết là hành trình định hình lại tư duy.
Viết mà không bản đồ – sẽ đến đâu cũng là ngẫu nhiên.
Cảm ơn ba vì bản đồ đầu tiên trong đời con.